W dniach od 14 lipca do 22 sierpnia 2012 roku odbyła się kolejna, piąta już kampania archeologiczna Polskiej Misji Archeologicznej „Tyritake” Museum Narodowego w Warszawie.
W skład misji wchodzili:
Strona polska
Muzeum Narodowe w Warszawie
Alfred Twardecki, kierownik Misji, Marcin Matera, Diana Święcka, Kamila Nocoń, Emilia Smagur, Joanna Barańska, Stanisław Rzeźnik, Michał Pisz, Inga Głuszek, Małgorzata Korzeniowska.
Studenci i doktoranci odbywający praktyki archeologiczne w dniach 18.07-18.08.2012
Joanna Porucznik, Cezary Bahyrycz, Marta Raczyńska, Artur Ciszewski, Adam Kruk, Marceli Hryniewicki, Bartłomiej Grzywniak, Monika Ławniczak
Misja Konserwatorska Politechniki Warszawskiej (12-19 sierpnia 2012)
Wojciech Terlikowski, kierownik misji, Agnieszka Dąbska, Kacper Wasilewski, Piotr Balcerowski, Sabina Ciapała, Damian Cudzik, Magdalena Kuleszko, Radosław Lubiecki, Krzysztof Pawelec, Katarzyna Puławska, Julita Soin, Barbara Szucio, Łukasz Terlikowski, Mateusz Terlikowski, Iwona Tokarzewska, Martyna Wojnar, Ewa Skóra
Strona ukraińska
Wiktor Zińko, kierownik misji ukraińskiej, Aleksiej Zińko, Mark Kotin, Ałła Kotina, Walery Grigoriew, Igor Isajew, Władysław Lebiedinskij, Dimitri Kawun, Aleksandr Rachimow, Nikita Gajdukow, Witalij Gusarow, Dergiej Zawjałow, Aleksandr Botanow, Eduard Lebiedinskij, Sergiej Smetskoj, Wiktor Mor’kow, Siergiej Smirnow
Strona rosyjska
studenci uniwersytetu w Biełgorodzie odbywający praktyki archeologiczne w dniach 22.07-05.08.2012
Jewgienij Gusin, Władimir Agarkow, Natalia Kołomiec, Rusłana Udowina, Nadieżda Żdanowa, Siergiej Glotow, Julia Kostyrko, Maksim Mitusow, Paweł Obłonskij, Aleksandr Sapogow
W bieżącym roku misja liczyła 64 osoby.
W trakcie trwania misji prowadzono prace w centralnej, zachodniej oraz północno-wschodniej części wykopu. W części wschodniej kontynuowano odsłaniania konstrukcji z okresu archaicznego (2 poł. VI w. przed Chr.), które odsłonięto w poprzednim sezonie. W rezultacie udało się doczyścić kwadraty 19 i 20 oraz określić przebieg murów archaicznej konstrukcji na tym odcinku prac. Badania tutaj powinny być kontynuowane w przyszłości.
W części centralnej, obejmującej powierzchnię około 6 kwadratów archeologicznych (5x5 m) rozpoczęto eksplorację warstw kulturowych z okresu klasycznego i archaicznego. Na całej przestrzeni osiągnięto przed końcem sezonu poziom pierwszej fazy konstrukcyjnej Tyritake (połowa VI w. przed Chr.). Odsłonięto także kilka konstrukcji, z których najciekawsza jest jama 19. Znaleziono tam kompletne szkielety 3 koni ułożonych niemal symetrycznie wraz z porzuconymi tu doskonale zachowanymi attyckimi naczyniami czarnopokostowanymi datowanymi wstępnie na przełom VI i V w. przed Chr. Kontekst archeologiczny pozwala przypuszczać, że możemy tu mieć do czynienia z pozostałościami po ofiarnym obrzędzie religijnym. Materiał ten wymaga jednak jeszcze pogłębionej analizy. Innymi interesującymi konstrukcjami na tym odcinku pracy były pozostałości po piecykach oraz po, najprawdopodobniej, glinianym grillu obok którego znaleziono liczne skorupy miejscowych małż.
W części północno-wschodniej obejmującej powierzchnię około 7 kwadratów archeologicznych, odsłonięto pozostałości kanału z okresu hellenistycznego (IV-II w. przed Chr.), który być może funkcjonował także w czasach późniejszych. Kontekst znaleziska wskazuje, iż być może znajdował się tutaj kolektor wodny, do którego prowadziło więcej kanałów. Aby zweryfikować tę hipotezę należałoby jednak w przyszłości rozszerzyć obszar wykopu w kierunku wschodnim – kanał wchodzi obecnie we wschodnią ścianę wykopu. Nieopodal odsłonięto także pozostałości kolejnego pieca a także resztki niezidentyfikowanych konstrukcji kamiennych z okresu hellenistycznego a być może także klasycznego lub nawet archaicznego. Weryfikacja tych przypuszczeń wymaga jednak dalszych prac w tej części wykopu.
Podczas tegorocznego sezonu odkryto 222 zabytki wydzielone w tym 6 monet, przedmioty szklane, metalowe lecz przede wszystkim naczynia i obiekty ceramiczne – w tym kilka dobrze zachowanych attyckich naczyń czarnopokostowanych. Niezwykle cennym znaleziskiem jest także grecka inskrypcja nagrobna zachowana niemal w całości, datowana wstępnie na I-II w. po Chr. Wszystkie zabytki przekazano kierownikowi misji ukraińskiej. Pełny spis zabytków wraz z ich opisem fizycznym oraz interpretacją merytoryczną zostanie, jak co roku, umieszczony w raporcie rocznym z wykopalisk oraz na stronie internetowej projektu kerczeńskiego.
W ostatnim tygodni pracy misji do archeologów dołączyli konserwatorzy z Politechniki Warszawskiej działający w Tyritake na podstawie dwustronnej umowy PW z MNW. Licząca 17 osób misja zabezpieczyła w tym czasie wykop przed zimą udrażniając rów odwadniający wokół niego, poprawiając zeszłoroczne i zakładając nowe siatki zabezpieczające burty przed osypywaniem i spływaniem ziemi. Odsłonięte przez archeologów konstrukcje kamienne zabezpieczono częściowo stosując preparaty hydrofobowe, częściowo przemurowując mury i ściany z zastosowaniem zaprawy cementowo-glinianej zabezpieczającej konstrukcje przed przenikaniem wody z opadów atmosferycznych.
Podsumowując należy stwierdzić, że tegoroczna kampania należy do niezwykle owocnych. Dzięki niej posunęła się znacznie nasza wiedza na temat topografii Tyritake w okresie archaicznym i klasycznym (VI-V w. przed Chr.). Dla uzyskania pełniejszej wiedzy niezbędne jest jednak kontynuowanie prac wykopaliskowych w Tyritake przez MNW.
Warszawa, 21 września 2012 r.
Alfred Twardecki
