http://www.archeo.uw.edu.pl/szablon.php?id=558
Warsztaty Archeologiczne
Warsztaty archeologiczne „Śladami świata starożytnego” to projekt zrealizowany w roku akademickim 2010/2011 w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego pod patronatem honorowym dra Radosława Karasiewicza-Szczypiorskiego (Dyrektora ds. studenckich Instytutu Archeologii UW) oraz prof. Piotra Dyczka (Dyrektora Ośrodka Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej UW). Warsztaty archeologiczne zostały przygotowane przez studentów i absolwentów Wydziału Historycznego UW w ramach programu Unii Europejskiej „Młodzież w działaniu” (www.mlodziez.org.pl). Projekt powstał przede wszystkim z myślą o młodych ludziach - studentach oraz miłośnikach archeologii, historii i sztuki - zainteresowanych pogłębianiem swojej wiedzy o starożytności. Comiesięczne spotkania stworzyły uczestnikom szansę wszechstronnego rozwoju, zdobycia specjalistycznej wiedzy oraz nowych umiejętności. Ponadto stanowiły one doskonałą okazję do wymiany doświadczeń i nawiązania kontaktów z wybitnymi specjalistami, którzy gościnnie brali udział w warsztatach archeologicznych.
Kontakt: warsztaty_archeologiczne@o2.pl
(opracował Piotr Sypczuk)
"Nad brzegami Nilu. Polskie badania nad starożytnym Egiptem i Nubią”
W dniu 26 października odbyły się warsztaty archeologiczne „Nad brzegami Nilu. Polskie badania nad starożytnym Egiptem i Nubią”, którym przewodniczył Piotr Sypczuk. Wojciech Ejsmond zaprezentował rezultaty wyprawy naukowej do Egiptu, której celem było m.in. zadokumentowanie zabytków w Gebelein, gdzie w starożytności już w Okresie Predynastycznym znajdowała się osada oraz nekropola. Stanowisko „Dwie Skały” ma wielką wartość historyczną, choć dotychczas było słabo rozpoznane archeologicznie. Tym większe znaczenie ma wykonana przez polskich studentów dokumentacja starożytnych obiektów. Joanna Ciesielska omówiła pochówki wojowników nubijskich (kermańskich), poddając ponownej analizie szkielety, wydobyte przez archeologa George’a Reisnera w początkach XX w. Wśród szczątków mężczyzn wybrano te z obrażeniami wielokrotnymi, urazami czaszki lub tzw. złamaniami parowanymi kości łokciowych, które są najczęściej wymienianymi osteologicznymi wskaźnikami przemocy. Potwierdzeniem dokonanej identyfikacji była obecność broni w grobach poszczególnych osobników. Piotr Czerkwiński przybliżył słuchaczom dzieje Egiptu w Okresie Późnym, który w znacznym stopniu pozostawał dotychczas poza obszarem zainteresowań badaczy. W swym wystąpieniu referent podkreślił, że czas panowania ostatnich faraonów krwi egipskiej był próbą odbudowy państwa. Pomóc w tym miało nawiązywanie do bogatej, rodzimej tradycji oraz intensywne kontakty handlowe z innymi państwami. Jednak kres nadziejom na przywrócenie dawnej potęgi wyznacza panowanie faraona Nektanebo II, kiedy to ostatni władca egipskiego pochodzenia był zmuszony uciec do Nubii.
(opracował Piotr Sypczuk)
"Na Polu Marsowym. Badania nad wojskowością starożytnego Epiru i Rzymu”
W dniu 16 listopada odbyły się warsztaty archeologiczne „Na Polu Marsowym. Badania nad wojskowością starożytnego Epiru i Rzymu”, którym przewodniczył dr Tomasz Scholl. Tomasz Kowal omówił wojnę Pyrrusa (króla Epiru) z Republiką Rzymską z lat 280-275 p.n.e. Była to pierwsza konfrontacja wojsk rzymskich z oddziałami falangi oraz słoniami bojowymi. Dopiero bitwa pod Benewentem w 275 r. p.n.e. zadecydowała o wycofaniu się Pyrrusa z wojny i ostatecznym zwycięstwie Rzymu. Referent podkreślił też dziejowe konsekwencje tych wydarzeń, bowiem w kolejnych latach Republika Rzymska narzuciła hegemonię Grekom z południa Półwyspu Apenińskiego i podporządkowała sobie ludy italskie. Maciej Marciniak skoncentrował się na formach i charakterze rzymskich znaków legionowych, które są swojego rodzaju fenomenem w historii wojskowości. Na podstawie rozlicznych źródeł ikonograficznych i pisanych, a także nielicznych znalezisk archeologicznych, wyróżnił on kilka podstawowych typów znaków: aquila, signa, vexillum, imago i labarum. Znaki legionowe pełniły rozliczne funkcje sygnalizacyjne, były symbolem ducha oddziału, a nawet organizowano święta sztandarów, w czasie których namaszczano je olejkami i przystrajano kwiatami. Szymon Modzelewski wygłosił referat na temat powstania żydowskiego z lat 66-73. W oparciu o źródła pisane oraz archeologiczne omówił on przebieg walk i sposób zdobywania przez wojska rzymskie kolejnych punktów oporu żydowskiego. Podkreślił też konsekwencje historyczne tych wydarzeń, jako jedno z doniosłych skutków wskazując ostateczne oddzielenie wyznawców judaizmu i wczesnych chrześcijan.
(opracował Piotr Sypczuk)
"W krainie bogów. Badania nad religiami świata starożytnego”
W dniu 14 grudnia odbyły się warsztaty archeologiczne „W krainie bogów. Badania nad religiami świata starożytnego”, którym przewodniczył prof. Adam Łukaszewicz. Paulina Komar omówiła drewniane tabliczki z rejonu południowych Andów, odkrywane zazwyczaj na cmentarzyskach, jako element wyposażenia grobowego. Obok tabliczek zmarłym składano najczęściej do grobu tuby, moździerze i naczynia z roślinami o właściwościach halucynogennych. Zdaniem autorki tabliczki należy rozpatrywać w kontekście wyobrażeń o życiu pozagrobowym, a zażywanie substancji psychoaktywnych miało pomagać zmarłym w przejściu w zaświaty. Wystąpienie Katarzyny Kapiec poświęcone było malowidłom ukazującym Piękne Święto Doliny, które odkryto w prywatnych grobowcach egipskich z okresu Nowego Państwa. Święto to łączyło w sobie dwa aspekty: było poświęcone Amonowi-Re (oficjalna, państwowa uroczystość) i zmarłym (uroczystość obchodzona prywatnie). Do najpopularniejszych dekoracji ilustrujących prywatny aspekt święta należą sceny bankietowe oraz ofiarowanie zmarłym bukietu. Agata Kozakow wygłosiła referat na temat reform religijnych przeprowadzonych przez Echnatona, który ustanowił kult boga Atona. Referentka zwróciła także uwagę na pochodzące z czasów amarneńskich fragmenty rzeźb faraona w koronie boga Szu, z którym władca się prawdopodobnie identyfikował. W tym kontekście reformy przeprowadzone przez Echnatona można by uznać za próbę powrotu do wcześniejszego modelu władzy z okresu Starego Państwa, kiedy to faraon nie tylko pełnił rolę pośrednika pomiędzy ludźmi a bogami, ale sam stanowił wcielenie boga na ziemi. Sławomir Poloczek omówił występujący w bliskowschodnich mitach kosmogonicznych i kosmologicznych motyw „Chaoskampf”, czyli walki bóstwa (lub boskiego demiurga) z siłami symbolizującymi pierwotny chaos. Według referenta w Starym Testamencie odnaleźć można fragmenty sugerujące, że motyw ten był obecny także w świadomości plemion Izraela, a dokłada analiza tych fragmentów pozwala wpisać je w szerszy, kananejski i ogólno-bliskowschodni kontekst.
(opracował Piotr Sypczuk)
"W objęciach Erosa, czyli seks w starożytności”
W dniu 18 stycznia odbyły się warsztaty archeologiczne „W objęciach Erosa, czyli seks w starożytności”, którym przewodniczyła dr Monika Rekowska-Ruszkowska. Wojciech Ejsmond opowiedział jak do spraw miłości i seksu w starożytnym Egipcie podchodzili zarówno przedstawiciele elit, jak i zwykłego ludu. Referent wykorzystał przy tym bogaty materiał ikonograficzny, prezentując m.in. papirus turyński, jedno z najsłynniejszych źródeł informacji na temat Erosa znad Nilu. O tym jak kochali się Egipcjanie mówiła również Agnieszka Kubiec, która następnie przeniosła słuchaczy do ojczyzny Afrodyty i Wenus, czyli przedstawiła miłosne obyczaje w starożytnej Grecji i Rzymie. Znaczna część wystąpienia dotyczyła domów publicznych w Pompejach, gdzie do naszych czasów zachowały się m.in. malowidła z lupanarów oraz „żetony” z przedstawieniami o charakterze erotycznym, które prawdopodobnie były wykorzystywane podczas transakcji „negocjowania afektu”. Paulina Komar przybliżyła temat miłości homoseksualnej w antycznej Grecji. Opierając się na dziełach literackich (m.in. „Uczta” Platona) oraz źródłach ikonograficznych (m.in. attyckie malarstwo wazowe) dowiodła, że stosunki homoseksualne mężczyzn były w starożytnych Atenach społecznie akceptowane. Związki młodych chłopców i dorosłych mężczyzn, jeśli nie były wywołane przymusem wobec jednej ze stron, ani nie przynosiły korzyści materialnych, mogły pełnić istotną funkcję wychowawczą. Eliza Hetkowska przeniosła audytorium do tureckich haremów. Pokazała jak w XIX w. przedstawiano tę orientalną instytucję zarówno w malarstwie francuskim, jak i brytyjskim. Szczególnie ciekawy był motyw haremu widziany oczami artystów żyjących w wiktoriańskiej Anglii, którym obecność kobiety na tronie nie pozwalała na przedstawianie płci pięknej jako obiektu namiętności i pożądania.
(opracowała Paulina Komar)
"Pecunia non olet, czyli pieniądz w starożyności”
W dniu 22 lutego odbyły się warsztaty archeologiczne „Pecunia non olet, czyli pieniądz w starożytności”, którym przewodniczyła dr Renata Ciołek.
"Ptolemais - najnowsze badania nad starożytnym miastem”
W dniu 15 marca odbyły się warsztaty archeologiczne „Ptolemais - najnowsze badania nad starożytnym miastem”, którym przewodniczył dr Jerzy Żelazowski. Wystąpienie Radosława Tusznio dotyczyło posągu (statua loricata) odkrytego przez polskich archeologów w Ptolemais. Wapienny zabytek poddano konserwacji - oczyszczono i uzupełniono ubytki - zwracając uwagę, aby działania rekonstrukcyjne były w pełni odwracalne. Następnie posąg przystosowano do ekspozycji muzealnej, wykonując konstrukcję nośną, którą w razie potrzeby można zdemontować lub dowolnie zmodyfikować. Po zakończeniu prac statua weszła w skład wystawy stałej Muzeum w Tolmeicie. Szymon Lenarczyk przedstawił wyniki prac archeologicznych, przeprowadzonych w Ptolemais (insula E XXI), gdzie zlokalizowano kilka warsztatów produkcyjnych (IV-VI w.). W trakcie wykopalisk odkryto piece garncarskie i metalurgiczne, a także pomieszczenia do produkcji wina. Zdaniem referenta analiza warsztatów wskazuje na niewielką, lokalną produkcję rzemieślniczą, zaspokajającą potrzeby okolicznych mieszkańców. Zofia Kowarska omówiła ceramikę użytkową (zasobową, kuchenną, stołową) z okresu hellenistycznego, rzymskiego i bizantyjskiego. Oprócz naczyń produkowanych w Ptolemais (rozkwit produkcji nastąpił w II w.), referentka wyodrębniła ceramikę regionalną - produkowaną w warsztatach innych miast Cyrenajki oraz ceramikę importowaną z różnych ośrodków śródziemnomorskich.
(opracował Piotr Sypczuk)
"Waterworld - woda w życiu codziennym i wierzeniach ludów starożytnych Ameryk i Oceanii”
W dniu 19 kwietnia odbyły się warsztaty archeologiczne "Waterworld - woda w życiu codziennym i wierzeniach ludów starożytnych Ameryk i Oceanii", którym przewodniczył dr Miłosz Giersz.
"Zatopione skarby, czyli badania z zakresu archeologii podwodnej"
W dniu 17 maja odbyły się warsztaty archeologiczne "Zatopione skarby, czyli badania z zakresu archeologii podwodnej", którym przewodniczyła prof. Iwona Modrzewska-Pianetti.
"Tyritake - antyczne miasto na kresach"
Zabytki odkrywane w ziemi są dla archeologów prawdziwymi skarbami. Największą wartość mają te, które znaleziono i zadokumentowano podczas regularnych wykopalisk. Możemy wtedy zdobyć prawdziwy skarb - wiedzę na temat przeszłości. Polskiej Misji Archeologicznej „Tyritake” Muzeum Narodowego w Warszawie udało się odkryć taki właśnie skarb na obszarze antycznego miasta. W trakcie wykopalisk (powierzchnia polskiego wykopu wynosi około 475 m2) odsłonięto m.in. pozostałości domu mieszkalnego z 2. połowy VI w. p.n.e. To odkrycie skłania do weryfikacji dotychczasowych poglądów na temat najstarszego typu zabudowy w tej greckiej kolonii. Przy okazji udało się także definitywnie rozstrzygnąć kilkudziesięcioletnią dyskusję na temat chronologii najstarszych umocnień miejskich tego miasta. Ponadto odrestaurowano fragment odsłoniętego w zeszłym roku najstarszego muru obronnego Tyritake (koniec VI w. p.n.e.), przebadano warstwę późno rzymską we wschodniej części wykopu, odsłonięto fragment płytowania i kolejnego kanału odpływowego. Zdołano także wydobyć i skleić dobrze zachowany pitos zasobowy. Na jego ściankach zachowały się resztki płynu, które oddano do analizy. Być może już wkrótce dowiemy się jakie wino pili mieszkańcy Tyritake ponad 1500 lat temu. Jeśli dodamy do tego szereg interesujących fragmentów ceramiki, w tym czarnofigurowej, jakie znaleziono podczas tegorocznych wykopalisk, to można śmiało stwierdzić, że sezon był udany. Misja Muzeum Narodowego w Warszawie powiększyła w tym roku skarbnicę wspólnej wiedzy o początkach greckiej kolonizacji nad Morzem Czarnym. Więcej informacji na stronie projektu: http://kercz.mnw.art.pl/.
(opracował Alfred Twardecki)