Book

 Społeczne i etniczne zmiany w Królestwie Bosporańskim widoczne są w obrządku grzebalnym i darach grobowych odkrytych w starożytnym Pantikapajonie i innych miastach. W VI i V wieku p.n.e. grobowce i obrządek pogrzebowy są niemal całkowicie greckie. Groby z IV i III wieku p.n.e. różnią się znacznie konstrukcją oraz wyposażeniem i odzwierciedlają wielki dobrobyt państwa bosporańskiego, jak również niejednorodny skład ludności i znaczne różnice społeczne. Analiza zawartości grobów wskazuje, że komponenty greckie ograniczają się do greckiego obrządku i zwyczajów, lecz w IV i III wieku p.n.e. można zauważyć stopniowe przejmowanie cech charakterystycznych dla okolicznej, niegreckiej ludności, zwłaszcza we wspaniale wyposażonych kurhanachlokalnej arystokracji, których większość splądrowano w starożytności. Niektóre z nich (np. Kul-Oba i Bolszaja Bliznica) sławne są ze swoich wspaniałych złotych przedmiotów, stanowiących najlepsze przykłady scytyjskiej sztuki IV wieku p.n.e.

Podbój na początku II wieku p.n.e. wschodniej części stepów północnego Nadczarnomorza przez Roksolanów osłabił gospodarczą i polityczną pozycję Królestwa Bosporańskiego. Utracono wielki rynek pontyjski, a w tym samym czasie wzrosło zagrożenie ze strony Sarmatów i Scytów. Bosporańczycy zmuszeni byli płacić daninę Scytom krymskim, którzy w połowie II wieku zwiększyli swe żądania. Król bosporański Parisades Ostatni, nie mogąc zapłacić ani też odeprzeć zbrojnie „barbarzyńców", szukał poparcia uMitrydatesa VI Eupatora, króla Pontu, kraju leżącego na południowo-wschodnim wybrzeżu Morza Czarnego. W 110 r. p.n.e. armia Mitrydatesa pod wodzą Diofantosa pokonała najeźdźców i zajęła Neapol Scytyjski. Wówczas dalsze wypadki potoczyły się szybko. W 107 p.n.e. Parisades został zabity podczas powstania Scytów i sarmackich mieszkańców Pantikapajonu pod przywodztwem Saumakosa. Taki był koniec dynastii panującej prawie cztery wieki. Mitrydates zawładnął Królestwem Bosporańskim, wciągając je w ten sposób w wojny z Rzymem. Po jego śmierci w 63 p.n.e. rozpoczął się okres pokoju trwający niemal piętnaście lat, następnie jednak wybuchła nowa fala walk dynastycznych. Zakończyły się one w połowie I wieku n.e. z chwilą założenia nowej dynastii mieszanego pochodzenia sarmato-trackiego, której przedstawiciele nosili zazwyczaj trackie lub sarmackie imiona; jednym z takich imion było „Sauromates". Dynastia ta panowała aż do najazdu Gotów w IV wieku n.e.

Traktat pokojowy z Rzymianami zawarty przez Farnakesa, syna i następcę Mitrydatesa, oraz jego córkę Dynamis przyznawał Imperium Rzymskiemu zwierzchnictwo nad Królestwem Bosporańskim. Było ono w zasadzie nominalne, jakkolwiek w pewnych okresach na terytorium bosporańskim stacjonowały oddziały rzymskie (np. w Bałakławie istniał fort dla ok. 500 żołnierzy). Królestwo uważano za ważną placówkę Imperium Rzymskiego, wystawioną przeciw koczownikom stepowym, a zatem chroniono je i popierano.

I wieku p.n.e. władzę przejęła dynastia Tyberiuszów Juliuszów (zwaną też dynastią Asandera), wywodząca się od Dynamis i jej męża Asandera.